تفاوت بذر اصلاح شده و تراریخته

این روزها با در رابطه با غذای سالم با واژه های مختلفی روبرو میشویم که شاید معنای هرکدام برای ما گنگ و ناشناخته باشد بذرهای اصلاح شده و تراریخته از این قاعده مستثنی نسیستند و ذهن پرسشگر انسان همواره در حال کشف و جستجو می باشد.

امروزه بذرها فقط از سه روش اصلاح می شوند:

1. در محیط طبیعی و گرده افشانی آزاد
2. از طریق هیبریداسیون (دو رگ گیری)
3. از طریق دستکاری ژنتیکی

بذر آزاد گرده افشان یا استاندارد چیست؟

بذرهای آزاد گرده افشان (OP) یا ارقام استاندارد بذرهایی هستند که به طریق تصادفی و طبیعی به کمک باد، حشرات و پرندگان گرده افشانی شده اند و در نتیجه منجر به گیاهانی می شوند که به صورت طبیعی دارای تنوع هستند.
ذخیره کردن بذرهای استاندارد قدیمی ترین روش برای تولید بذر است. کشاورزان از زمانی که به کشت و کار پرداخته اند به دقت ارقامی که دارای ویژگی های مفیدی (همانند مقاومت به خشکی یا عملکرد بالا) بوده اند را انتخاب کرده اند. تمامی این بذرها به صورت آزاد گرده افشانی شده اند بنابر این می توان بذرهای آنها را ذخیره و به نسل های بعد انتقال داد.
هنگامی که یک به نژادگر در حال تکثیر گیاهان آزاد گرده افشان است مجبور است که گرده های ارقام دیگر را از گیاهان در حال اصلاح دور نگه دارد (عمدتا از طریق فاصله از ارقام دیگر انجام می گیرد). به نژادگر اگر در ایزوله نگه داشتن گیاهان آزاد گرده افشان موفق باشد، می تواند بهترین گیاهان را انتخاب و بذرهای آنها را ذخیره کند و می تواند اطمینان داشته باشد که فصل آینده گیاهانی را پرورش خواهد داد که دارای ویژگی هایی همانند والد خود هستند.
تعداد زیادی از گیاهان زراعی و سبزیجات از این روش از اجداد خود انتخاب و اصلاح شده اند.

بذر هیبرید چیست؟

در حقیقت روش های دورگ گیری امروزی به اصلاح گیاهان مقاوم به خشکی و آفات در جهت سازگاری به شرایط اقلیمی در حال تغییر کمک می کند. امروزه بیشتر بذرهای هیبرید از روش های کم هزینه در مزارع و گلخانه ها تولید می شوند که نیازمند تکنولوژی بالایی نیستند. همچنین تعدادی از بذرهای هیبرید نیازمند تکنولوژی های بالا و در آزمایشگاه ها تولید می شوند. اما هیبرید ها هیچوقت از مرز های گونه ای عبور نمی کنند.

در واقع بذرهای هیبرید حاصل تلاش هوشمندانه اصلاح گر در جهت استفاده از ذخایر ژنتیکی گونه های گیاهی برای تولید ارقامی است که حاصل تجمع ویژگی های مطلوب ژنتیکی می باشد. این ویژگی های مطلوب به کمک پدیده ای به نام هتروزیس یا قدرت هیبرید منجر به تولید گیاهانی می شود که از نظر ویژگی های خاص برتر از والدین خود هستند.
بذرهای هیبرید به دلیل ایجاد تفرق ژنتیکی که در نسل های بعد ایجاد می کند اگر بذر گیری شوند و در نسل بعد کشت شوند همانند والد خود نمی شوند و گیاهان به شدت مختلف خواهند بود. در نتیجه برای تهیه بذر هیبرید باید برگردید به منبعی که بذرها را از آنجا تهیه کرده اید و دوباره تهیه کنید لذا کشاورزان هرساله می بایست نسبت به خرید بذر اقدام کنند.

بذر تراریخته (GMO) چیست؟

♦️تراریخته یا ترانس ژنیک (Transgenic Products) که با نام اختصاری GMO- Genetically Modified Organism- شناخته می‌شود به آن تراژنی یا تراژن‌زایی نیز می‌گویند به فرایند تزریق یک ژن بُرون زاد و بیگانه به گیاهان/ جانداران زنده گفته می شود. DNA محصولات تراریخته در طبیعت از راه جفت‌گیری یا نوترکیبی طبیعی یافت نمی‌شود. در فناوری تولید جانداران تراریخته، یک یا چند ژن به ژنوم طبیعی جاندار اضافه یا از آن حذف می‌شود.

 تعریف سازمان جهانی بهداشت: گیاهان، جانوران یا موجودات میکروسکوپی گفته می‌شود که ترکیب ژنتیکی آن‌ها (دی‌ان‌ای) به طریقی تغییر یافته که در طبیعت از راه جفت‌گیری یا نوترکیبی طبیعی اتفاق نمی‌افتد.

بر خلاف بذر های هیبرید و استاندارد، تکنولوژی Genetically modified organism (GMO) اجازه می دهد که پا را فراتر از مرزهای گونه ای بگذاریم. امروزه با استفاده از تکنولوژی های پیچیده و گران قیمت آزمایشگاهی (همانند رتروویروس و تفنگ زنی) می توانیم DNA گونه هایی را دستکاری و ادغام کنیم که هیچوقت طبیعت قادر به انجام آن نیست. همانند باکتری و ذرت.
ادغام کردن ژنها از موجودات مختلف در شرایط آزمایشگاهی مشهور به تکنولوژی DNA نوترکیب است و موجود تولید شده به نامهای تراریخته (ترنس ژنیک) یا مهندسی ژنتیکی شده خوانده می شوند.
برای مثال ذرت تراریخته تولید شده توسط شرکت مونسانتو حاوی ماده ژنتیکی باکتری Bt است که کرم اروپایی ذرت را از طریق ایجاد حفره در دیواره روده آن از بین می برد. این بدان معناست که هر سلول ذرت تراریخته حاوی DNA باکتری است. با اینکه کمپانی های بیوتکنولوژی ادعا می کنند که Bt در طی هضم در بدن انسان از بین می رود اما امروزه دیده شده است که سم حاصل از Bt در دستگاه گردش خون انسان ها دیده شده است . (Gmwatch.org).

نتیجه گیری:
تراریخته یا GMO یعنی وارد کردن ژن بیگانه با دستکاری ژنتیکی که در طبیعت وجود ندارد ولی اصلاح شده همان روش طبیعی به نژادی است که در طبیعت هم رخ می دهد. تراریخته سالم نیست.

با تعاریف مطرح شده می توان نتیجه گیری کرد که بذور هیبرید نه تنها هیچ آسیب و نگرانی ندارد بلکه صفات برتر در والدین انتخاب می شود و با تلاقی آنها به نتاج با ویژگی برتر رسید.

از مشکلات تراریخته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بسیاری از دستکاری‌های ژنتیکی به دلایلی مانند تأثیر متقابل ژن جدید و ژن‌های میزبان می‌تواند به تغییرات پیش‌بینی نشده و ناگواری منجر شوند.
عرضه محصولات تراریخته، معمولاً در همه جهان با مخالفت شدید طرفداران محیط زیست روبرو می‌شود. در کشورهای با استانداردهای محیط زیستی بالا عرضه این محصولات ممنوع است.
۳۸ کشور استفاده و کشت محصولات تراریخته را در کشورشان ممنوع کرده‌اند:
۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا شامل اسکالند، ولز، ایرلند شمالی‌، آلمان، فرانسه، هلند، مالتا، قبرس، یونان، بلغارستان، روسیه، صربستان، کروتیا، ایتالیا، مولداوی، لتوانی، استرالیا، لهستان، اسلوواکی، آذربایجان، بوسنی ، لوگزامبورگ،‌اوکراین، نروژ و سوئیس، همچنین چهار کشور آمریکایی شامل بلیز، پرو، اکوادور، ونزوئلا هم استفاده از محصولات تراریخته را ممنوع کرده‌اند.
در آسیا نیز ۴ کشور ترکیه، قرقیزستان، بوتان، عربستان سعودی و در آفریقا دو کشور الجزیره و ماداگاسکار استفاده از محصولات تراریخته ممنوع شده است.
مسئله ای که نگرانی همگان را برانگیخته، مصرف محصولات تراریخته است زیرا طبق مطالعات و تحقیقات دانشمندان این حیطه، به دلیل تغییر ماهیت ساختار ژنتیکی گیاه و استفاده از عامل بیگانه برای این تغییر، عواقب نامشخص و نامعلومی را در آینده برای مصرف کننده رقم خواهد زد.

بهتر است با نگاه کلی و در نظر گرفتن زندگی گذشتگان تصمیم درست و اصلح برای مصرف غذای سالم بگیریم و با ترویج فرنگ مصرف غذای سالم و کمک به محیط زیست به ایجاد محصولاتی با روش طبیعی روی بیاوریم.

منبع:
۱٫ www.organicconsumers.org
۲. wikipedia